HOMOSTRES czyli dlaczego geje i lesbijki piją więcej?

Stres do kwadratu

Stres jest nieodzownym czynnikiem życia codziennego. Dla każdego stres jest czymś innym i doświadczamy go na różnych płaszczyznach życia. Ilu ludzi na świecie, tyle sposobów na zwalczenie stresu. Jednak co zrobić, gdy wynika on z naszej orientacji seksualnej i społeczeństwa, w którym żyjemy?

Zjawisko stresu mniejszościowego zostało opisane dosyć niedawno, jednak w ostatnich latach zaczęto poświęcać mu coraz więcej uwagi. Pojęcie „mniejszości” dotyczy zazwyczaj mniejszości etnicznych, narodowych czy wyznaniowych. A co z seksualnymi? Ian Meyer (autor modelu stresu mniejszościowego) definiuje stres mniejszościowy jako dodatkowe obciążenie, oprócz stresu standardowego, które dotyka osób należących do stygmatyzowanych grup społecznych. W przypadku osób należących do mniejszości seksualnych, stres ten dotyczy chronicznego napięcia psychicznego, będącego skutkiem doświadczania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.

Jest wiele technik radzenia sobie ze stresem. Pomijając te, które proponują profesjonaliści, ludzie często starają się radzić sobie ze stresem na swoje sposoby. Wyjście do kina czy do baru i spotkanie z przyjaciółmi jest jednym z takich sposobów. Jednak gdy do tego „standardowego stresu” dochodzi jeszcze stres mniejszościowy, trzeba przedsięwziąć dodatkowe czynności, żeby go zredukować. Niestety, tak jak ze „stresem podstawowym” tak i ze stresem mniejszościowym jedni radzą sobie w sposób prozdrowotny, a inni w sposób niosący za sobą potencjalne zagrożenia.

Co na to Ameryka?

Amerykańskie Towarzystwo Psychoanalityczne w wydanym w 2005 roku oświadczeniu zwraca uwagę na negatywny wpływ uprzedzeń społecznych z którym muszą radzić sobie osoby homoseksualne. Możemy w nim przeczytać : „Homoseksualna orientacja nie może być uznawana za przejaw niepełnego rozwoju osobowości lub psychopatologii. Jak każde uprzedzenie społeczne, uprzedzenie wobec homoseksualności wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, przyczyniając się do trwałego poczucia naznaczenia i głębokiego samokrytycyzmu u osób zorientowanych homoseksualnie poprzez uwewnętrznienie tego uprzedzenia”. Wspomniane uprzedzenia i ich negatywny wpływ na zdrowie psychiczne, poczucie naznaczenia i samokrytycyzm mają wpływ na kształtowanie i pogłębianie stresu mniejszościowego w społecznościach LGB (skrót używany do określenia społeczności Lesbijek, Gejów oraz osób Biseksualnych – od pierwszych liter).

A co na to Polska?

W Polsce pomiarów warunków i jakości życia podejmują się autorzy Diagnozy Społecznej, którą przeprowadzają co dwa lata. Jak donoszą wyniki badań Diagnozy społecznej z 2013 roku zaledwie 9 % respondentów uważa, że homoseksualiści powinni móc układać sobie życie według własnych przekonań, w porównaniu do 11% respondentów z badania przeprowadzonego w Polsce przez European Social Survey (przedostatnie miejsce na 29 krajów) w 2010 roku.

Natomiast według Diagnozy Społecznej z 2011, 13% nastolatków (15-18 lat) czuje się samotna, w porównaniu do 56 % nastolatków ze środowiska LGB (Raport KPH - Kampanii Przeciw Homofobii z roku 2011). Strategie radzenia sobie w sytuacjach trudnych u osób LGB wskazują na wyższy wskaźnik zachowań autodestrukcyjnych w porównaniu do próby badawczej z Diagnozy społecznej (2011). Ogółem w badaniu „Diagnozy…” do nadużywania alkoholu przyznało się 6,8 % osób badanych. Istotna różnica dotyczy także strategii odwracania uwagi od problemu oraz poddawania się. Według przytoczonych danych osoby nieheteroseksualne częściej od osób heteroseksualnych reagują w sytuacjach stresowych mniej efektywnie, co prowadzi do poczucia bezradności, które może być wynikiem zbyt dużego obciążenia przekraczającego zdolności adaptacyjne jednostki. Z raportów wynika również, że osoby nieheteroseksualne palą papierosy znacznie częściej w porównaniu do osób heteroseksualnych (w przedziale wiekowym 19-50 lat), jednak to kobiety biseksualne i lesbijki palą najczęściej. Biorąc pod uwagę spożycie alkoholu i różnice między orientacjami seksualnymi oraz płeć osób badanych okazuje się, że osoby bi- i homoseksualne piją alkohol znacznie częściej w porównaniu do statystycznego mieszkańca miasta (wiek 18-49 lat o wykształceniu średnim i wyższym mieszkając w miastach powyżej 500 tys.).

I co teraz?

Przytoczone dane jednoznacznie ukazują problem, z jakim muszą radzić sobie osoby ze społeczności LGB. Wyższy wskaźnik spożywania alkoholu i substancji psychoaktywnych wśród osób homo- i biseksualnych powinien być rozpatrywany w szczególności w odniesieniu do stresu mniejszościowego. Ian Meyer wyszczególnia 3 podstawowe cechy stresu mniejszościowego tj. Unikatowość, która oznacza obarczenie „dodatkowym”, nie pospolitym stresem charakteryzującym mniejszości seksualne; Chroniczność, która dotyczy względnej stałości przekonań i postaw społecznych i kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie; Społeczne uwarunkowanie, które określa wszystkie procesy – społeczne i instytucjonalne – które odbywają się bez udziału jednostki. W modelu stresu mniejszościowego opisuje również procesy związane z odpornością na stres. Meyer wskazuje, że mechanizmy radzenia sobie oraz wsparcie społeczne są najistotniejszym czynnikiem dla jakości funkcjonowania osób LGB i radzenia sobie z naznaczeniem społecznym.

Na problem nadużywania alkoholu oraz papierosów należałoby spojrzeć z perspektywy wyżej wymienionego stresu mniejszościowego. Jako ten „dodatkowy” stres, z którym nie muszą mierzyć się osoby heteroseksualne, nie należące do grup mniejszościowych, jest źródłem cierpienia i alienacji.

Co zrobić, żeby sobie radzić?

Właśnie to jest głównym problemem. Ze „standardowym stresem” ludzie radzą sobie na różne sposoby - biegają, spacerują, tańczą, oglądają telewizor. Jednak, gdy podstawowe strategie radzenia sobie ze stresem są nieefektywne, a jednocześnie dodatkowym obciążeniem jest stres mniejszościowy, ludzie szukają lepszych i szybszych sposobów na odreagowanie napięcia. Takimi sposobami są przykładowo alkohol i substancje psychoaktywne.

Dane KPH z 2011 roku pokazują, że 17 % osób ze społeczności LGB, które wzięło udział w badaniu, sięga po alkohol w sytuacjach trudnych. Natomiast Toby Lea, Robert Reynolds i John De Wit w 2013 roku przedstawili dane dotyczące związku między spożywaniem alkoholu i narkotyków, a orientacją seksualną młodych kobiet i mężczyzn w Sydney. Autorzy do zbadania spożycia alkoholu wśród osób biorących udział w badaniu wykorzystali kwestionariusz AUDIT-C. Do sprawdzenia częstości zażywania środków psychoaktywnych wykorzystano pytania zamknięte, w których pytano o zażywanie poszczególnych psychostymulantów. Badane było również łączenie ze sobą przez osoby badane środków psychoaktywnych w celu zwiększenia doznań. W badaniu wzięło udział 547 osób, z czego 44% to kobiety a 56% to mężczyźni. 57% kobiet i 95% mężczyzn identyfikowało się jako lesbijki, geje lub osoby biseksualne.

Wyniki opisanego badania pokazują, iż 42% respondentów zgłosiło spożycie alkoholu częściej, niż raz w tygodniu, natomiast 70% badanych uzyskało wyniki wskazujące na nadużywanie alkoholu według kryteriów przyjętych w kwestionariuszu AUDIT-C. W porównaniu do mężczyzn biseksualnych i gejów, lesbijki i kobiety biseksualne uzyskały istotnie wyższe wyniki w spożyciu alkoholu, jednocześnie geje zgłaszali większą ilość (więcej niż 4) spożytych drinków podczas jednego wyjścia do klubu. Według uzyskanych danych, kobiety wcześniej niż mężczyźni zaczynały spożywać alkohol. Czterdzieści dziewięć procent respondentów zgłosiło spożycie narkotyków w przeciągu ostatnich 6 miesięcy, przy czym uzyskane dane wskazują na wyższe spożycie narkotyków przez biseksualne kobiety. Spożywanie narkotyków w klubie w ciągu ostatnich 6 miesięcy zgłosiło 29% respondentów z wyższą proporcją gejów. Mieszane spożycie psychostymulantów (dwa lub więcej) zgłaszali częściej mężczyźni.

Analizując przytoczone dane widać, że osoby ze społeczności LGB częściej sięgają po substancje psychoaktywne, alkohol i papierosy. Z perspektywy stresu mniejszościowego jest to zasadniczy problem, bo jak poradzić sobie ze stresem, jeśli jedyną kwestią która ma wpływ na narastanie stresu jest nasza orientacja seksualna i reakcje ludzi na nią?

Orientacji seksualnej człowiek nie wybiera.

Obecnie wyróżniamy trzy orientacje seksualne: heteroseksualną, homoseksualną i biseksualną. Jak pisze John Bancroft w swojej książce „Seksualność człowieka”, warto zwrócić uwagę, iż orientacja seksualna znajduje się na kontinuum rozciągającym się między wyłącznym heteroseksualizmem a wyłącznym homoseksualizmem, przechodząc przez biseksualizm. Jednakże coraz częściej odchodzi się od pojęcia orientacja seksualna, ponieważ nie skonstruowano do tej pory jasno określonych kryteriów jej rozpoznania. Pojęcie orientacji seksualnej rozumiane jest jednostronnie, ponadto uważa się, iż orientacja jest płynna w ciągu naszego życia. Warto przypomnieć, że według ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób) oraz DSM-V (klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) żadna orientacja seksualna sama w sobie nie jest uznawana za zaburzenie psychiczne.

Na koniec

Stres mniejszościowy dotyczy specyficznej grupy osób – grupy osób znajdującej się w mniejszości. Jest jednym z przyczyn formowania się destrukcyjnych form zwalczania stresu u osób ze społeczności LGB – które są mniejszością. Warto zastanowić się, czy osoby będące w „większości” mogą przyczynić się do poprawy funkcjonowania osób LGB w społeczeństwie. Jednak do tego potrzebny jest wzrost świadomości społeczeństwa w kierunku tolerancji i empatii do drugiego człowieka zgodnie z zasadą, że nie wszyscy są tacy sami, ale wszyscy mają prawo do szczęścia.

Literatura:

Lea, T., Reynolds, R., De Wit, J. (2013). Alcohol and other drug use, club drug dependence and treatment seeking among lesbian, gay and bisexual young people in Sydney. Drug and Alcohol Review (32), 303-311.

Hequembourg, A. L., Dearing, R. L. (2013). Exploring Shame, Guilt, and Risky Substance Use Among Sexual Minority Men and Women. Journal of Homosexuality (4), 615-638.

Czapiński, J., Panek, T. (2013).Diagnoza Społeczna 2013 (Raport Nr 7). Warszawa, Rada Monitoringu Społecznego.

Czapiński, J., Panek, T. (2011).Diagnoza Społeczna 2011 (Raport Nr 5). Warszawa, Rada Monitoringu Społecznego.

Europejski Raport Narkotykowy 2014. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej

Makuchowska, M., Pawlęga, M. (2012). Sytuacja Społeczna Osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011 (Raport Nr 1). Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii, Stowarzyszenie Lambda Warszawa, Fundacja Trans-Fuzja.

Abramowicz, M. (2007). Sytuacja społeczna osób biseksualnych i homoseksualnych w Polsce. Raport za lata 2005 i 2006 (Raport Nr 1). Warszawa : Kampania Przeciw Homofobii i Stowarzyszenie Lambda Warszawa.

Jabłoński, P., Bukowska, B., Czabała, J., C. (2012). Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów. Łódź: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

Iniewicz, G., Mijas, M., Grabski, B. (2012). Wprowadzenie do Psychologii LGB. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.

Ross M.W, Mattison, A.M., Franklin D.R. Jr. (2003). Drugs and Sex on Drugs Are Associated with Different Motivations for Gay Circuit Party Attendance in Men. SUBSTANCE USE & MISUSE 38(8): 1173–1183.

Bancroft J. (2011). Seksualnosc człowieka. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.

#orientacjaseksualna #stresmniejszościowy #stres #gej #lesbijka #LGB #LGBT #alkohol #papierosy #paleniepapierosów #wrocław #psychoterapia #terapia